Τα οφέλη του θηλασμού στη ψυχολογία της μητέρας και του βρέφους
Ο θηλασμός είναι μια διαδικασία μέσω της οποίας το βρέφος τρέφεται και συμβάλει τόσο στη σωματική, όσο και στη ψυχολογική ανάπτυξη. Άλλωστε, προκειμένου να επιζήσει και να αναπτυχθεί το βρέφος, χρειάζεται κάτι περισσότερο από το σώμα και το νου. Χρειάζεται το συναίσθημα και τη διαπροσωπική σχέση, χρειάζεται κοινωνικά βιώματα και διαπροσωπικές σχέσεις με τα γύρω του πρόσωπα. Ο θηλασμός είναι τροφή για το σώμα και τη ψυχή.
Αυτός ο παραδοσιακός τρόπος τροφής του βρέφους που κάποτε ήταν ο μόνος τρόπος να τραφεί το μωρό – τα «μπιμπερό» της εποχής ήταν οι παραμάνες – ήρθε να αντικατασταθεί με το ξένο γάλα στα μέσα του 20ου αιώνα. Το φεμινιστικό κίνημα επηρέασε σε πολλούς τομείς, και ένας από αυτούς ήταν περί της εκστρατείας πώς το ξένο γάλα είναι καλύτερο. Ως εκ τούτου, χάριν αυτής της τάσης, επικράτησε για 2-3 δεκαετίες αυτή η άποψη όπου υποστηριζότανε και από τους ειδικούς.
Τις τελευταίες δεκαετίες, υπάρχει μια επιστροφή στις ρίζες και η επικρατούσα άποψη είναι η υπεράσπιση του θηλασμού.
Και πράγματι, πέραν τις ποιότητας του μητρικού γάλακτος, ο θηλασμός κατά τους πρώτους μήνες της ζωής του βρέφους βοηθάει στο να δημιουργηθεί ένας στενός συναισθηματικός δεσμός, μια ζεστή σχέση, ανάμεσα στο βρέφος και στη μητέρα. Ο θηλασμός αποτελεί βασικό στοιχείο για τη συναισθηματική προσκόλληση, δηλαδή τη πρώτη διαπροσωπική σχέση που διαμορφώνει το άτομο, και για αυτό συνδέεται άμεσα με τη περεταίρω συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη. Προσκόλληση είναι η σταθερή σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στο παιδί και τη μητέρα – τροφό. Πρόκειται για έναν ισχυρό συναισθηματικό δεσμό, για μια σαφή επιλεκτική προτίμηση για τα πρόσωπα αυτά (J.Bowlby, 1958). Θεωρείται πως αυτή η πρώτη διαπροσωπική σχέση παιδιού και μητέρας λειτουργεί ως πρωτότυπο επάνω στο οποίο διαμορφώνονται όλες οι μετέπειτα διαπροσωπικές σχέσεις.
Και υπάρχουν γυναίκες που δεν θέλουν ή δε μπορούν να θηλάσουν, λόγω παραδείγματός χάριν, στρεσογόνων παραγόντων, κακοποίησης στο παρελθόν, νιώθουν πως χάνουν τη θηλυκότητα τους, τους εμποδίζει η επιστροφή στην εργασία, δεν είναι υποστηρικτικός ο σύζυγος, φόβος για τον πόνο. Και υπάρχουν ασυνείδητες συγκρούσεις και φαντασιώσεις που επηρεάζουν τη μητέρα και αναζωπυρώνονται μέσω της συνάντησης της με το βρέφος, όπως για παράδειγμα θέματα που αφορούν τη δική της μητέρα.
Χάριν της εποχής μας, οι γονείς φέρνουν στο κόσμο ένα παιδί με πολλές προσδοκίες και φαντασιώσεις (όπως πως ο ερχομός του θα είναι η πιο χαρούμενη εμπειρία της ζωής τους και ο θηλασμός είναι κάτι πολύ φυσικό). Αυτές οι φαντασιώσεις συχνά καταρρέουν όταν η πραγματικότητα αποδεικνύεται αρκετά διαφορετική και συχνά υπάρχουν συναισθήματα όπως ματαίωση, εξάντληση και πως κατακλύζεται από τις ανάγκες του μωρού.
Όμως πιέζονται ότι πρέπει να προσπαθήσουν. Το αποτέλεσμα είναι οι τύψεις και οι ενοχές με τον εαυτό τους, το μωρό τους, τον ειδικό, τον κοινωνικό περίγυρο.
Οπότε, αντί να δημιουργηθεί σχέση και να συνδεθεί με το μωρό η μητέρα μέσω του θηλασμού, θυμώνει και απομονώνεται, οπότε χάνεται το ζητούμενο που είναι η δημιουργία μιας σχέσης μέσα από το θηλασμό. Την ώρα του θηλασμού οι αισθήσεις του μωρού είναι σε εγρήγορση. Το γάλα ικανοποιεί το αίσθημα πείνας. Η αγκαλιά δίνει ασφάλεια και γαληνεύει το μωρό. Είναι ώρα δεσμού και όχι απλά κάλυψης της ανάγκης της πείνας. Τροφή είναι το γάλα αλλά και η αγκαλιά, το χαμόγελο, το βλέμμα, η κατανόηση, η αγάπη, η χαρά, η υπομονή. Ο θηλασμός έχει πολλά θετικά και για το μωρό και για τη μητέρα. Δεν είναι κοινωνική επιταγή, είναι προσωπική υπόθεση. Ο κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα να φθάσει μέχρι εκεί που μπορεί και να ξεπεράσει τα όρια του με υποστήριξη, όταν είναι έτοιμος. Οι τύψεις και οι ενοχές μπορεί να εκφραστούν με γκρίνια, κατάθλιψη, ακραίες συναισθηματικές καταστάσεις, θυμό με το μωρό, σεξουαλικά προβλήματα, θέματα με σύντροφο, θηλυκότητα.
Κατά τη διάρκεια του θηλασμού εμπλέκονται στον υπέρτατο βαθμό το σώμα και η ενδόψυχη ζωή της μητέρας. Και την ώρα του θηλασμού, είναι να φροντίζει η μητέρα να υπάρχει επαφή με το μωρό. Η εγγύτητα θα βοηθήσει να μειωθούν τα συμπτώματα και να δημιουργηθεί σχέση με το μωρό.
Οι μητέρες που επιλέγουν να θηλάσουν, αισθάνονται ολοκληρωμένες και αντιμετωπίζουν την περίοδο της λοχείας με μεγαλύτερη ευκολία. Το συναισθηματικό δέσιμο και η επαφή με το μωρό τους, ενισχύει την αυτοπεποίθησή τους (όσον αφορά την ικανότητά τους να το φροντίσουν). Έτσι, ενισχύεται η αυτοεκτίμηση και η εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους. Επιπλέον, οι μητέρες που θηλάζουν, εμφανίζουν μειωμένες πιθανότητες εκρήξεων θυμού, κακοποίησης ή εγκατάλειψης των παιδιών τους.
Από την άλλη πλευρά, κατά τη διάρκεια του θηλασμού, το μωρό απολαμβάνει τη ζεστασιά και τη σωματική επαφή με την αγκαλιά της μητέρας και αισθάνεται ασφάλεια και ηρεμία, γεγονός που του δίνει τις πρώτες βάσεις για τη συναισθηματική και ψυχολογική του ανάπτυξη. Τα μωρά που θηλάζουν, μαθαίνουν να εμπιστεύονται τη μητέρα και να αντιλαμβάνονται την αγάπη και το ισχυρό δέσιμο. Μεγαλώνοντας, δεν εμφανίζουν έντονη προσκόλληση στους γονείς, γίνονται ανεξάρτητα και δε βιώνουν έντονο άγχος αποχωρισμού.
Και παρόλο που είναι πολλά τα οφέλη από το θηλασμό, τόσο για το μωρό, όσο και για τη μητέρα, είναι να γίνεται μόνο όταν και αν η μητέρα μπορεί, αντέχει και το επιθυμεί. Αλλά κυρίως όταν είναι έτοιμη (ακόμα και αν είναι έτοιμη αργότερα από άλλες μητέρες). Δεν είναι εξαναγκασμός, δεν είναι να μετατρέπεται σε μαρτύριο για εκείνη και το βρέφος. Παρόλο που η κακή ψυχολογική κατάσταση δεν επηρεάζει τη ποιότητα του μητρικού γάλακτος, επηρεάζει το συναίσθημα που παίρνει το βρέφος. Η τροφή και η υγεία τοη μωρού δεν αφορά μόνο το σώμα του, αλλά και τη ψυχή του. Η ώρα του θηλασμού είναι ώρα σύνδεσης με τη μητέρα και σε αυτό το κύριο λόγο τον έχει η διαπροσωπική ζεστασιά που παρέχει η σωματική επαφή και η αγκαλιά, παρά το αίσθημα ικανοποίησης της πείνας (H.Harlow, 1958).
Η βρεφική ηλικία, με την απόλυτη εξάρτηση από τους άλλους ακόμη και για επιβίωση, είναι η πιο πρόσφορη περίοδος για το αναπτυσσόμενο άτομο να σχηματίσει μια θετική στάση έναντι του κόσμου και αισιοδοξία για τη ζωή.