Ορισμός, συμπτώματα, αιτίες, θεραπεία
Ο αλκοολισμός είναι μια χρόνια ασθένεια και όπου αλκοολισμός, αναφερόμαστε στη παθολογική σχέση που μπορεί να αναπτύξει το άτομο με το αλκοόλ.
Το άτομο δεν μπορεί να ελέγξει την ποσότητα αλκοόλ που καταναλώνει, παρότι του δημιουργεί προβλήματα σε σχέσεις, υγεία, δουλεία ή και οικονομική κατάσταση. Συχνά, μπορεί κάποιος να έχει πρόβλημα με το αλκοόλ, χωρίς τα συμπτώματα που συνοδεύουν αυτήν την ασθένεια. Μπορεί για παράδειγμα να πίνει πολύ και αυτό να του δημιουργεί προβλήματα στη ζωή του αλλά το σώμα του να μην έχει πάθει εξάρτηση, οπότε δεν έχει ανεκτικότητα στο αλκοόλ και στερητικά συμπτώματα όταν δεν πίνει, όπως ο αλκοολικός, τότε μιλάμε για κατάχρηση αλκοόλ. Όσοι κάνουν κατάχρηση αλκοόλ μπορεί να αποκτήσουν εξάρτηση με το πέρασμα του χρόνου.
Μιλώντας για τον αλκοολισμό και την εξάρτηση από το αλκοόλ, αναφερόμαστε σε μια ευρέως διαδεδομένη διαταραχή, η οποία υπολογίζεται μεταξύ 7 και 12,5 % στις Δυτικές χώρες. Στην χώρα μας υπολογίζεται πως η χρήση στο γενικό πληθυσμό υπάρχει σε αντίστοιχα ποσοστά όμως παρατηρείται αύξηση στους εφήβους και νέους τόσο στην περιστασιακή χρήση όσο και στην συστηματική.
Η κατανάλωση οινοπνεύματος είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη διεθνώς, με αυξητικές τάσεις τα τελευταία χρόνια. Η Ελλάδα κατέχει μια από τις πρώτες θέσεις παγκοσμίως ως προς το ρυθμό αύξησης της κατανάλωσης μπίρας. Η κατάχρηση αλκοόλ αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες απειλές για την υγεία. Ο χρόνιος αλκοολισμός και άλλες διαταραχές που σχετίζονται με το αλκοόλ μπορεί να έχουν καταστρεπτικές σωματικές, ψυχικές και οικονομικές συνέπειες για τους ασθενείς και τις οικογένειες τους.
Τα άτομα που πίνουν χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες: περιστασιακούς πότες, τακτικούς πότες μικρών ποσοτήτων, τακτικούς πότες μεγάλων ποσοτήτων και αλκοολικούς, όπου βέβαια ο μεν πότης δεν είναι απαραίτητο ότι θα καταλήξει αλκοολικός.
Είναι μια πολύ δύσκολη εξάρτηση, διότι το αλκοόλ το βρίσκεις εύκολα, είναι φτηνό, μη απαγορευμένο, και κυρίως κοινωνικά αποδεκτό.
Όλοι όσοι έχουν βιώσει αυτή την κατάσταση στο οικογενειακό τους περιβάλλον, μπορούν να καταλάβουν το μαρτύριο που περνούν καθημερινά τόσο οι πάσχοντες, όσο και εκείνοι που βρίσκονται δίπλα τους. Μια συνεχής μάχη. Και ο αλκοολικός μένει πάντα αλκοολικός ακόμα και αν σταματήσει να πίνει. Απλά βρίσκεται σε απεξάρτηση.
Για να απεξαρτηθεί κάποιος δεν υπάρχει συγκεκριμένη χρονική περίοδος που απαιτείται για να απαλλαγεί, αλλά μπορείς να θεωρηθεί ότι όσο περισσότερο καιρό διακόψει το ποτό τόσο καλύτερες πιθανότητες έχει να μπορέσει να κρατηθεί μακριά από αυτό. Όταν έχει μόλις σταματήσει να πίνει σκέφτεσαι το ποτό πολύ έντονα, αλλά αυτές οι σκέψεις σταδιακά εξαφανίζονται. Είναι δύσκολο να πεις πόσος καιρός θα χρειαστεί. Αυτό εξαρτάται από το κάθε άτομο, αλλά είναι ξεκάθαρο ότι το να έχεις βάλει τη ζωή σου σε μια τάξη σίγουρα βοηθάει. Το να μην είσαι εξαρτημένος από το αλκοόλ σημαίνει, μεταξύ άλλων, ότι δεν επιζητάς τις επιδράσεις του αλκοόλ, όπως οι άνθρωποι που πίνουν υπερβολικά. Το να σταματήσει το άτομο να πίνεις διακόπτει αυτή τη συνήθεια, αλλά εάν αρχίσει να πίνει, την ανακτά πολύ γρήγορα.
Ο ορισμός του αλκοολικού παλαιότερα περιλάμβανε τα άτομα που πίνουν συστηματικά μεγάλες ποσότητες και «χάνουν τον έλεγχο». Τα τελευταία χρόνια έχει αναθεωρηθεί και ο όρος αναφέρεται στα άτομα εκείνα που καταναλώνουν αρκετό οινόπνευμα ώστε να προκληθούν παθολογικές αλλοιώσεις στον οργανισμό τους. Επίσης, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ο χαρακτηρισμός «αλκοολικός» είναι να αντικατασταθεί με τον όρο «άτομο εξαρτημένο από την αιθυλική αλκοόλη». Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), εξαρτημένο είναι το άτομο που χαρακτηρίζεται “από υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος και του οποίου η εξάρτηση από αυτό έχει φτάσει σε τέτοιο βαθμό, ώστε να διακρίνονται έντονα σημεία βλάβης της υγείας του- σωματικά και ψυχικά- διαταραχές στην επικοινωνία του με άλλα άτομα, όπως και βλάβες στο κοινωνικό και οικονομικό του περιβάλλον ή πρόδρομα σημεία μιας τέτοιας εξέλιξης”.
Για να μπορέσεις να προσδιορίσεις εάν κάποιος είναι εξαρτημένος ή εθισμένος στο αλκοόλ πρέπει να πληροί συγκεκριμένα κριτήρια τα οποία έχουν καθοριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO). Τα κριτήρια για εθισμό στο αλκοόλ (δεν χρειάζεται να πληροί κανείς όλα τα παρακάτω) είναι: – Ανοχή, η ανάγκη να πίνει κάποιος όλο και μεγαλύτερη ποσότητα αλκοόλ προκειμένου να «φτιαχτεί» – Ψυχολογική εξάρτηση, να έχεις επιθυμία για αλκοόλ -Στερητικά συμπτώματα, να εκδηλώνονται σωματικές αντιδράσεις μετά τη διακοπή -Χρήση αλκοόλ για τον περιορισμό των στερητικών συμπτωμάτων -Αποτυχημένες προσπάθειες να ελέγξει τη χρήση του αλκοόλ – Σπατάλη πολύ χρόνου που απαιτείται για τη λήψη αλκοόλ ή για την απαλλαγή από τη επήρειά του -Καταστροφικές συνέπειες από τη χρήση τόσο στο ίδιο το άτομο όσο και στο περιβάλλον του -Λήψη αλκοόλ πιο συχνά και σε μεγαλύτερες δόσεις -Συνεχίζει να πίνει αλκοόλ ακόμα κι αν γνωρίζει ότι του προκαλεί ζημιά.
Οι άνθρωποι που έχουν εξάρτηση από το αλκοόλ αναπτύσσουν στερητικό σύνδρομο. Το νευρικό σύστημα προσαρμόζεται στην χρόνια έκθεση στο αλκοόλ, αυξάνοντας τη δραστηριότητα του μηχανισμού των νευρώνων που εξουδετερώνει τις κατευναστικές επιδράσεις. Έτσι, όταν μειωθεί ξαφνικά η πρόσληψη ποτού, το εξαρτημένο άτομο εμφανίζει αποδιοργανωμένη αντίληψη, επιληπτικές κρίσεις, τρέμουλο (που συχνά συνοδεύεται από ευερεθιστότητα, ναυτία και εμετό). Το τρέμουλο στα χέρια εμφανίζεται συνήθως το πρωί λόγω της νυχτερινής αποχής.
Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλης προκαλεί κατά ένα μεγάλο ποσοστό πολλά καρδιαγγειακά νοσήματα, κίρρωση του ήπατος, σημαντική μείωση του αριθμού των λευκών αιμοσφαιρίων, γεγονός που σημαίνει ότι καταστρέφει το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου.
Ένας πότης πολύ συχνά δυσκολεύονται να παραδεχτεί ότι αντιμετωπίζει πρόβλημα με το αλκοόλ. Συχνά, ο περίγυρος των συγκεκριμένων ατόμων αναγνωρίζει το πρόβλημα πριν γίνει αντιληπτό από τον ίδιο.
Τα αίτια που συνήθως οδηγούν ένα άτομο στον αλκοολισμό μπορεί να είναι ψυχολογικά, γενετικά και κοινωνικά. Μέλη αλκοολικών οικογενειών και κυρίως οι άντρες, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες για αλκοολισμό. Οι άνθρωποι μπορεί να πίνουν μέχρι του σημείου της εξάρτησης π.χ. λόγω της πίεσης των συνομηλίκων τους και επειδή θέλουν να είναι αποδεκτοί στην παρέα ή γιατί το ποτό τους κάνει πιο ευχάριστους, χαλαρούς, ήρεμους, κοινωνικούς, τα οποία χρειάζονται για να αναπτύξουν κοινωνικές ή και «κοντινές» σχέσεις.
Το αλκοόλ γίνεται επικίνδυνο όταν χρειάζεσαι μεγαλύτερη ποσότητα για να αισθανθείς καλά. Όταν δεν μπορείς να το κάνεις αυτό πια από μόνος σου και καταναλώνεις αλκοόλ για να το πετύχεις, σε κάποια στιγμή διατρέχεις τον κίνδυνο να αρχίσεις να πίνεις περισσότερη ποσότητα κάθε φορά για να εξακολουθήσεις να βιώνεις τις συνέπειες του αλκοόλ. Αυτό μπορεί να αποτελέσει τη αρχή μιας εξάρτησης. Εάν πίνεις για να αισθανθείς καλά μπορείς να ρωτήσεις τον εαυτό σου εάν μπορείς επίσης να χαλαρώσεις χωρίς αλκοόλ. Κάποιοι πίνουν με σκοπό να απαλύνουν το άγχος τους, την κατάθλιψη, την ένταση, την μοναξιά, την χαμηλή αυτοεκτίμηση ή την δυστυχία τους.
Ο ακρογωνιαίος λίθος της θεραπείας φυσικά είναι η αποχή από τη χρήση. Ομάδες στήριξης για τους αλκοολικούς, όπως οι Ανώνυμοι Αλκοολικοί, έχουν επιτύχει τα μεγαλύτερα ποσοστά επιτυχούς θεραπείας, ενώ μια διεξοδική θεραπευτική αντιμετώπιση της εξάρτησης περιλαμβάνει δύο βασικά μέρη, την αποτοξίνωση και την επανένταξη. Αρχικά, είναι να απαλλαγεί το σώμα από τις τοξικές επιδράσεις του αλκοόλ και να περάσει τα στερητικά συμπτώματα που διαρκούν συνήθως 3-5 μέρες. Στη πορεία, εφόσον έχει επιτευχθεί η διακοπή, θα χρειαστεί υποστήριξη προκειμένου να παραμείνει υγιής. Η ψυχοθεραπεία συνιστάτε προκειμένου το άτομο να λύσει τις αιτίες που τον οδήγησαν σε αυτή τη συμπεριφορά και να βρει ισορροπημένες συνιστώσες στη ζωή του προκειμένου να νιώσει ασφάλεια με τον εαυτό του και να μην υπάρχει μια μελλοντική υποτροπή, ή αντικατάσταση αυτής της συμπεριφοράς με μια άλλη εξίσου καταστροφική για το ίδιο το άτομο.